२०६३ को जनआन्दोलन पहिले र आन्दोलन कै अवधीमा पनि जनता र राजनितीको शिर्षस्थानमा रहेका कुनैपनि दलको माग संघियता थिएन। न यो भन्दा अघी कहिल्यै संघियता बारे बहस नै भो न त संघियताको अबधारणा, त्यसका फाईदा/बेफाईदा र संघियता पछी फेरिने राजनितीको रुप र त्यसमा पर्ने बाह्य कुटनैतिक प्रभाब बारे २०६३ पछी दलहरुले संबिधानसभामा बहस गर्न जरुरी देखे।
२०६३ को जनआन्दोलन लगत्तै शान्तीपूर्ण राजनितीमा आएको माओवादीले खुलेआम सभा/सम्मेलन गर्न थाल्यो। त्यसमध्ये एक रौतहटको गौरमा (२०६३ चैत ७) एउटै मैदानमा दुईवटा मञ्च खडा भए - माओवादी र मधेशी जनअधिकार फोरमको। जसले गौर हत्याकाण्ड ईतिहासमा नमेटिने गरी लेखिदियो। यो आन्दोलनमा २८ जना मारिए। केही बेपत्ता र असंख्य घाईते भए। देशब्यापी रुपमा फैलिएको जनआन्दोलनमा भन्दा धेरै नागरिक मारिएको गौर हत्याकाण्ड कुनै राजनैतिक एजेन्डा बोकेको आन्दोलन थिएन, फगत माओवादीको दशक लामो आतंकबिरुद्धको आक्रोश थियो। र यही हत्याकाण्डले रोल्पाबाट शुरु भएको माओवादी क्रान्ति र त्यसले गौरमा देखाएको दम्भले मधेश र मधेशीले सिङ्गो पहाडे समुदाय मधेश बिरोधी देख्न सुरु गर्यो। जसको प्रत्यक्ष असर सर्लाही हरीऔन हुँदै जनकपुरसम्म फैलियो र पहाडे समुदाय लखेट्ने आन्दोलन चर्कियो। मेरै गृहनगर हेटौंडामा असंख्य परिवार रातारात आफ्नो थातथलो छोडेर मधेशबाट बिस्थापित भई आएकाछन। पछी तिनले आफ्ना पुर्ख्यौली सम्पत्ती कौडीको भाउमा बेचेर मधेश छोड्न वाध्य भए। तिनका पिडा र त्यो समयको मधेशको उग्ररुप नजिकबाट हेरियो।
यसरी मधेश आन्दोलनले सौम्य समाजमा साम्प्रदायिकताको बिउ रोपिदियो। यसलाई झनै मलजल गरिदियो माओवादी र तत्कालिन सरकारले। माओवादीले आफ्ना कर्तुत ढाक्न र मधेशमा आफ्नो राजनिती बिस्तार गर्न स्वायत्त प्रदेशको माग स्विकार गर्यो भने तत्कालिन सरकारले यि आन्दोलनमा जनधनको सुरक्षा गर्न नसक्दा निरिह भई आन्दोलनकारीसँग सम्झौता गर्यो। जसको फलस्वरुप संघियताको माग बढ्यो। जात र समुदाय निहित भोटको अपेक्षा राखेर क्षेत्रिय राजनिती सुनौलो देख्ने केही मुठ्ठीभरका ब्यक्तीहरुलाई राजनितीको शिर्षस्थानमा ल्याईदियो। जनमत गुमाएका र राष्ट्रिय राजनितीमा आफ्नो स्थान बनाउन नसकेकाहरुलाई राजनैतिक पेशा जोगाउने अवसर बन्यो संघियता।
जनयुद्धमा माओवादीका बन्दुक बोकेका बाहेक सबै नेपाली माओवादी प्रती आक्रोशित थिए। पहाडमा केन्द्रित माओवादी राजनिती मधेशमा बिस्तार गर्ने प्रपञ्चले स्वायत्त मधेश प्रदेशको माग जन्मियो। युद्धमा जनजाती र दलितलाई बन्दुक बोकाउन दिएको छुट्टै राज्यको लोभ र मधेशमा खेलेको आफुनिहित राजनितीले माओवादीलाई जातिय राज्य तर्फ आकर्षित गर्यो। जातिय भोटको लोभमा राजनिती स्थापित गर्न पल्किएको जत्थाले लिम्बुवान खम्बुवान ताम्सालिङ नेवा: मगरात तमुवान थरुहट राज्यको लड्डु देखाउँदै देशमा साम्प्रदायिक बिचलन रोपिदियो। यसरी देशको भु-राजनैतिक अवस्था, प्रादेशिक राज्यले बढ्ने आर्थिक, राजनैतिक र कुटनैतीक बिचलन र छिमेकी मुलुकको स्वार्थ बारे बिचार बिमर्श गर्दै नगरी राजनैतिक अभिष्ट पुरा गर्न देश खन्डित गर्ने काम प्रारम्भ भो।
देशको भौगोलिक सिमाभित्र जुनसुकै जात धर्म र पेशा गर्ने ब्यक्ती स्वफुर्त आउजाउ, बसाईसराई र ब्यबसायिक कृयाकलाप गर्न कसैले रोक्न सक्दैन। यो २०४७ को संबिधान मात्रै होईन २०६३ कै अन्तरिम संबिधानले पनि स्पष्ट पारेको छ। एउटा नागरिक उसको जात धर्म वा पेशाको हिसाबले देशको जुनै कुनामा बसोस्, स्वतन्त्रताको नाममा उसलाई सो क्षेत्रमा बाहुल्यता भएको जात वा भाषाको हिसाबले संकुचित बनाउन सकिंदैन। मधेश आन्दोलनमा माओवादीले गरेको गल्ती र सरकारले पहाडे समुदायको जनधनको सुरक्षा गर्न नसक्नुको फलस्वरुप अनगिन्ती आन्दोलन थपिंदै गए। ति हरेकसँग सरकारले सम्झौता गर्दै गयो र सबैका पुरा गर्नै नसकिने मागहरु स्विकार्दै गयो। जसले अनगिन्ती अधिकारबादी समुह र जातीबादी राजनिती फस्टायो। जसलाई आर्थिक सहयोग पुर्याउदै गयो देशमा अस्थिरता चाहिरहने र आ-आफ्ना स्वार्थ पुरा गर्ने आकांक्षाले नेपाल पसेका बिभिन्न नियोगहरुबाट सञ्चालित आईएनजिओहरु र दुताबासहरुले। दुताबास भन्दा कमजोर सरकार र तिनका राजदुत भन्दा कमजोर शासक भएको देशमा यि सबै राजनिती जनताको चाहना बमोजिम भनेर बुझ्नु जनताको अपमान हुनेछ।
यि सबैका पछाडी २००७ साल मै संबिधानसभा बोकाएर पठाउने भारत सरकारको परराष्ट्रनिती र त्यसलाई मलजल गर्दै २०६३ सम्म हुर्किएको बिभिन्न भारतपरस्त दल र तिनका राजनितीको ठुलो हात छ। देश टुक्र्याउनु छ भने संबिधानसभाको बाकस खोल्नुपर्छ भन्ने भारतलाई ब्रिटिशले सिकाएको थियो र संबिधानसभामा संघियता माग्न लगाउनु सबैभन्दा उत्तम उपाय भन्ने तिनलाई थाहा छ। यस्ता नियोजित षड्यन्त्र काङ्रेसले नै पुरा गर्थ्यो तर बिपीले यो सुईको पाए र राजासँग घाँटी जोडीएको भन्दै फिर्ता भए। काङ्रेसबाट आफ्नो अभिष्ट पुरा नहुने देखेपछी भारतले माओवादी जन्मायो, पाल्यो र १२ बुंदेसहित नेपाल राज्यभित्र अबतरण गरायो। यि 'कठपुतली' हुन। धेरै पर पुग्नै पर्दैन, अस्ती भर्खर दिल्ली दर्शनभेट गर्न गएका प्रचन्डको द्विपक्षिय भेटमा एकातिर भारतिय कुटनितीका दिग्गजको लस्कर र अर्कोतर्फ सिता दाहालको छेउमा भिजेको मुसोजस्तो प्रचण्डको फोटो हेरेरपनि नेपालको अस्तित्व र स्वाभिमानको अंकलन गर्न सकिन्छ। सोही भेट पस्चात सिमांकन सहितको संबिधान जारी गर्नैपर्ने बाध्यता किन भन्नेपनि बुझिन्छ। तर बिडम्बना हाम्रा शिर्षदल जो सोही १२ बुंदेको बोर्डमा बारम्बार गोटी बन्ने बाहेक नेपाली जनताको अपेक्षा र देशको खस्किंदो स्वाभिमानबारे सोच्नै चाहदैन र दमन र सिण्डिकेट जारी राख्छ। ईती।
0 comments:
Post a Comment